Ders 2

Ana Sayfa

TORNALAMA

Kendi ekseni etrafında dönen, sıkı ve emniyetli bir şekilde bağlanmış iş parçaları üzerinden, uygun açıda bilenmiş kesiciler yardımıyla talaş kaldıran tezgahlara torna tezgahı denir. Bu işi yapan kişiye TORNACI, yapılan işleme de TORNALAMA denir.

Kesici kalemin talaş kaldırma işlemi, tezgâh üzerinde elle veya otomatik olarak verilir.

TORNA TEZGAHI ÇEŞİTLERİ

• •Üniversal Torna Tezgâhları

• •Revolver torna tezgâhı

• •Özel İşlem Torna Tezgâhları

• •Otomat torna tezgâhı

• •Kopya torna tezgâhı

• •Eksantrik torna tezgâhı

• •Düşey torna tezgâhı

• •Kam torna tezgâhı

• •Nümerik kontrollü (NC) torna tezgâhı

• •Bilgisayarlı sayısal denetimli (CNC) torna tezgâhı

Torna Tezgahında İş Parçasını Bağlamak

Üç Ayaklı Üniversal Ayna

Üçayaklı üniversal aynalarda silindirik üçgen altıgen ve benzeri parçaların üç noktadan merkezlenebilmesi için kullanılır.

Dört Ayaklı Üniversal Ayna

Dört ayaklı üniversal aynalarda dört noktadan merkezlenmesi ve üçayaklı aynalara bağlanan parçalara ek olarak kare kesitli iş parçaları da bağlanabilir. Üniversal aynalarda bütün ayaklar aynı anda hareket eder.

Mengeneli Ayna

Simetrik olmayan,prizmatik, büyük ölçülü parçalar

Yuvarlak kare ve düzgün olmayan dökülmüş ya da dövülmüş parçalar bağlamaya yarar. Her bir ayak birbirinden bağımsız olarak hareket eder. Bu bağlama işlemi istenilen hassasiyette yapılabilir.

Delikli Düz Ayna

Biçimleri bakımından ayaklı aynalara bağlanamayan iş parçaları delikli düz aynalara çeşitli pabuçlar ve cıvatalar ile gövdeye bağlanır.

Fırdöndü Aynası

İki punta arasında tornalama yapabilmek için iş parçası üzerine takılan fırdöndüden esinlenerek bu isim verilmiştir. Aynanın üzerine, fırdöndü kuyruğunun takılması ile iş parçası işlenir. Fırdöndü aynaya pim ile sabitlenir.

Kombine Ayna

Bu aynalar üniversal ve mengeneli aynaların mekanik özelliklerini taşır. İki aynada da bağlayabildiğimiz parçalar bağlanabilir. Bu işlem için ayakların beraber hareket etmesini alın vidası, tek tek hareket etmesini ayak hareket vidaları sağlar.

Mıknatıslı Ayna

Bu aynalar mıknatıslanma özelliği ile alın yüzeyine iş parçalarının bağlanmasında kullanılır. Özelliği, diğer aynalara bağlanamayacak küçük veya ince parçaların bağlanmasını sağlar. Örneğin segman ve bileziklerin bağlanması.

Pensler

Tam yuvarlak ve düzgün işlenmiş küçük iş parçalarını tornaya bağlamaya yarayan özel kovanlara pens denir. Silindirik parçaları çevreden tutmaları, puntaya alınamayan ince parçaları, aynaya bağlanamayan işleri penslerle bağlayarak tornalama daha kolaydır.

İş Kalıpları

İşin özelliğine göre oluşturulan aparatlara ve bağlama düzeneklerine iş kalıpları denir. İş kalıpları delikli aynnın üzerine bağlanır. Özdeş parçaların ayrı ayrı bağlanması ve işlenmesi zaman alacağı gibi ekonomik de olmaz bu nedenle iş bağlama kalıpları; özellikle seri üretimde zaman kazandırarak maliyeti düşürmek yönünden önem taşır.

Aynaları Bağlamada Salgı Kontrolü

Aynaları bağlama sırasında cıvata ve vidaların iyi sıkılması, oturma yüzeylerinin bozulmuş olmaması durumunda salgı meydana gelmez. Eğer salgı var ise cıvata ve vidalar kontrol edilmeli, fener mili incelenmeli, bozukluklar giderildikten sonra işleme başlanmalıdır.

Aynaları Fener Mili Üzerindeki Yerine Takma

Torna tezgahında yapılan işlem türüne uygun olan aynalar kullanılmalıdır. Bunun için tek tip ayna kullanılamaz. İşin özelliliğine ve ölçülerine göre aynalar fener miline flanşlı, vidalı ve geçme olarak bağlanırlar. Farklı tip aynaları bağlayabilmek için fener miline aynalar teknolojik kurallara göre takılmalıdır.

Flanşlı Aynanın Bağlanması

Somunlu Aynanın Bağlanması

Vidalı Aynanın Takılması

Aynaları Fener Mili Üzerindeki Yerlerinden Çıkarma

Aynaları fener mili üzerinden çıkarmak veya değiştirmek için kayıt ve kızakların üzerine tahta tabla konularak aynanın kızaklar üzerine düşmesi engellenir. Flanşlı ise bağlantı somunları gevşetilir. Flanş geniş yuvasına somunlar gelene kadar çevrilir ve ayna çekilerek somunların bulunduğu saplamalar fener milindeki flanşından çıkarılır. Vidalı ise ters yönde ayna çevrilerek, ayna fener milinin vidalı kısmından döndürülerek çıkarılır.

Tornalama İşlemleri

Alın Tornalama

Konik Tornalama

Silindirik Tornalama

Delik Delme

Profil Tornalama

Kanal Açma

Delik Büyütme

Vida Çekme

Her türlü malzeme işlenebilmekle beraber birim hacimde iş parçasının ağırlığı ve çapı, tornalanacak parçanın ölçüsünü sınırlayabilir. Kesici takım malzemesi ve takım geometrisi; kesme hızı, ilerleme miktarı ve talaş derinliği gibi kesme parametrelerinin belirlenmesinden önce seçilmelidir.

Bir tornanın etkili çalıştırılması; kesme hızı, ilerleme miktarı ve talaş derinliğine bağlıdır. Tornalama işleminde uygun fener mili hızı ve uygun ilerleme miktarı seçilmezse çok zaman kaybedilebilir, işleme maliyeti artabilir. Ve yüzey kalitesi bozulabilir. Bu nedenle iş parçasının devir sayısı hesaplanmalıdır. Kaba ve bitirme işlemi için uygun ilerleme miktarının belirlenmesi ve parçanın işleme zamanının hesap edilmesi gerekir. Ancak bunlara başlanılmadan önce bu terimlerin anlamlarının kısaca bilinmesi gerekir.

Kesme Hızı

Kesme hızı, sabit bir kesici takıma göre iş parçasının dönme hızı ile ilgili hareketi
olup parça üzerindeki bir noktadan takımın dakikada metre cinsinden aldığı yol olarak tanımlanır.

Kesme Hızı,V ile gösterilir. birimi m/dak olarak ifade edilir.

Örneğin, bir metal için kesme hızı 30 m/dak ile kesme hızı, kesici takımın 1 dakikada iş parçası üzerinden 30 m yol alması demektir.
Üreticiler kesme işleminin mümkün olduğunca çabuk yapılmasını ister. Bu nedenle de işlenecek malzeme cinsleri için doğru kesme hızı kullanılmalıdır.

Kesme hızı çok yüksek seçilirse kesici takım ucu hızlı aşınarak bozulur. Kesici takım tekrar eski konumuna getirmek için ya bilemek ya da yeni kesici takım hazırlamak gerekir ki bunlarda zaman kaybına yol açar. Ve maliyeti artırır.

Kesme Hızı çok düşük ise kesme işlemi için daha çok zaman harcanır. Bunun sonucu olarak da parça üretim miktarı düşer.

İş parçasının dönme hızı veya tazgahın devir sayısı iş parçasının dış çapı ile ilgili olduğundan kesme hızı ile ilişkisi;

D: İş parçasının Çapı (mm),

V: Kesme Hızı ( m/dak)

n: İş parçasının dakikadaki devir sayısını ( dev/dak)

ve 1000 sayısı ise makine üretiminde ölçüler mm olarak ifade edildiğinden 1 m 1000 mm ‘ye eşit olduğundan bu değerin mm’ye çevrildiğini göstermektedir. Aynı formül diğer talaş kaldırma işlemleri içinde geçerlidir. Verilen iş malzemeleri için uygun olan bu kesme hızı değerlerine göre tezgahların fener mili devir sayısı hesaplanmalıdır.

Örnek: Takım çeliğinden yapılacak olan bir makine parçasının 100 mm çapında hassas olarak tornalanması isteniyor. Tezgaha verilmesi gereken devir sayısını hesaplayınız?

Çözüm: Yukarıda verilmiş olan tablodan takım çeliği için gerekli olan kesme hızı, V= 37m/dak alınır


n=117 dev/dak

tezgah üzerinde ayarlanabilmesi mümkün bunan en yakın devir sayısına ayarlanmalıdır.